مدیریت پسماند در ایران چگونه است؟ مزایای مدیریت پسماند چیست؟ در حقیقت امروزه در شهرها و روستاهای مختلف با مشکلی به نام مدیریت پسماند روبرو هستیم و مهم است بدانیم که بیشتر این زباله ها از رودخانه ها و نهرها تامین می شوند. از طرفی ضعف مدیریت این زباله ها باعث به خطر افتادن امنیت اجتماعی و سلامت مردم شده است؛ زیرا این شیرابه ها و آلودگی های حاصل از آن ها در منابع زیرزمینی و آب های سطحی تخلیه می شوند. در این مقاله در مورد مدیریت پسماند در ایران توضیح خواهیم داد.

مدیریت پسماند در ایران

• کم و بیش از مدیریت پسماند در کشور صحبت شود اما هنوز اقدام جدی ای در این حوزه شکل نگرفته است. مطابق آمار، میزان تولید سالانه زباله های شهری در ایران بیشتر از 10 میلیون تن است. میانگین سرانه تولید زباله شهری در ایران 240 کیلوگرم در سال است در حالیکه شهر تهران بیشترین میزان سرانه تولید زباله را با 450 کیلوگرم به ازای هرنفر در سال را نسبت به سایر شهرها دارد.
• تولید پسماند در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی یک چالش اساسی در سطوح کشوری است. گاهی اوقات این زباله ها در گروه زباله های خطرناک قرار می گیرند و نیاز به فرآیندهای تصفیه و بازیافت دارند. در حال حاضر در کشور ما، حدود 80 درصد از کل هزینه های مدیریت پسماند مربوط به جمع آوری است و 60% آن صرف حقوق کارگران می شود. این موضوع بسیار مهم است؛ زیرا پیشرفت در این زمینه می تواند تاثیر به سزایی در کاهش هزینه ها داشته باشد. مطالعات انجام شده نشان می دهد که متوسط هزینه جمع آوری زباله در هر تن در سال حدود 60 دلار برآورد می شود.
• امروزه مدیریت پسماند یک فرآیند طلایی است که به منبع درآمد تعداد زیادی از کشورها و حتی خانواده ها تبدیل شده است. البته آمارهای ثبت شده کشور ما را در وضعیت خوبی نشان نمی دهد.

مهم ترین روش های دفع زباله در جهان

• آخرین مرحله در فرآیند مدیریت پسماند دفع زباله نامیده می شود. در حقیقت این فرآیند پس از جمع آوری، انتقال، پردازش و بازیافت، دفع مواد زائد با استفاده از روش هایی چون سوزاندن، انبار بار و یا دفن کردن و … انجام می گیرد.
• حدود 19 درصد از زباله ها تحت فرآیند ​​بازیافت و تولید کمپوست در جهان قرار می گیرند و در مقیاس جهانی به طور متوسط ​​حدود ۳۷٪ از محل دفن زباله ، ۳۱٪ از محل دفن زباله های آزاد و ۱۱٪ از سوزاندن زباله انجام می شود. محل دفن زباله آزاد بدترین راه دفع زباله است که در حدود ۹۳ درصد در کشورهای کم درآمد و حدود ۲ درصد در کشورهای با درآمد بالا اتفاق می افتد.
• تقریبا حدود 54 درصد از کشورها درآمد متوسط ​​یا درآمد بیشتر از متوسط ​​را دارند؛ این کشورها احتمال دفع زباله را دارند، درصورتیکه کشورهای با درآمد بالا این نرخ را کاهش می دهند و درصد بازیافت زباله و تولید کمپوست را افزایش می دهند. در کشورهای با درآمد بالا که با محدودیت های زمین خالی روبرو هستند سوزاندن زباله نیز معمول است. براساس گفته های کارشناسان محیط زیست در ایران، گزارش آمار دقیق از میزان بازیافت و تولید کمپوست ممکن نیست. با این وجود، مطابق برخی مطالعات، میزان بازیافت حدود ۶٪ و تولید کمپوست حدود ۱۰٪ تخمین زده می شود. بیشتر از ۸۰٪ زباله های تولید شده در کشور به محل های دفن زباله (لندفیل ها) هدایت می شود. در اکثر سایت های دفن زباله کشور به جای دفن زباله های بهداشتی، دپوی روباز زباله انجام می شود که آسیب های جبران ناپذیری به محیط زیست کشور وارد می کند.

چالش ها و مشکلات اصلی بازیافت زباله در ایران

• چالش اصلی در بازیافت زباله ضعف مدیریت پسماند است. برای مدیریت درست پسماند نیاز است که زیرساخت های لازم مخصوصا در مرحله جمع آوری زباله فراهم شود؛ به عنوان مثال بسیاری از شهروندان زباله هایشان را در خانه تفکیک می کنند درحالیکه شهرداری آن ها را به صورت تفکیک شده جمع آوری نمی کند. درمجموع فرآیند کاهش تولید زباله و تفکیک آن یک مقوله مدیریتی است.
• بدین ترتیب می توان گفت مشکل پایه ای در زمینه بازیافت زباله از مرحله ی تفکیک آن آغاز می شود که این علت تا حدود زیادی هم دولت و هم فرهنگ عمومی دارای خلأ قانونی و فرهنگی هستند.

مهم ترین ارگان ها در فرهنگ سازی برای همیاری در بازیافت زباله

• وظیفه مدیریت پسماند در سطح شهرها به عهده ی شهرداری ها و در روستاها و مناطق روستایی به عهده ی دهیاری ها است. علاوه بر این ها موسسات آموزشی نیز در این زمینه فعالیت می کنند.
• در کشورهای موفق در زمینه بازیافت زباله، سیاست های تشویقی و تنبیهی همراه با تأمین زیرساخت های لازم و صرف بودجه های کلان، به موفقیت منجر شده است، نه فرهنگ عمومی و البته باید به این موضوع توجه کرد که برنامه ریزی و هزینه برای تهیه امکانات جهت تفکیک از مبدا مقرون به صرفه تر از تفکیک در مقصد است. در مجموع، فرآیند بازیافت زباله بیشتر تحت تاثیر مسائل مالی و برنامه ریزی درست مدیریت پسماند است.

سرمایه گذاری در بازیافت

• کارشناسان پسماند می گویند که تجزیه و تحلیل هزینه و سود بازیافت از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر از جنبه اقتصادی به قضیه نگاه کنیم، با توجه به مزایای محیط زیستی و بهداشتی بازیافت زباله در طولانی مدت و همچنین اصول توسعه پایدار مزایای بازیافت زباله بسیار بیشتر از هزینه ها است.
• هزینه های بازیافت به چندین جزء من جمله ترکیب و میزان تولید پسماند ، نیروی کار، تکنولوژی و … بستگی دارد. در یک شهر یا کشور، از دید یک سرمایه گذار، هزینه های بازیافت زباله ممکن است بیش از مزایای آن باشد. در چنین شرایطی ، مزایای زیست محیطی و بهداشتی بازیافت زباله باید توسط دولت محاسبه شود و برای تقویت روند در قالب یارانه ها و سایر سیاست های تشویقی مورد استفاده قرار گیرد.

سخن آخر

• در مجموع مهم ترین و اصلی ترین دلیل اهمیت مدیریت پسماند، ایمنی و بهداشت و سلامت جامعه می باشد. اما این مدیریت باید به گونه ای انجام شود که کمترین آسیب را به محیط زیست وارد کند. با مدیریت درست و اصولی زباله و پسماند ها، علاوه بر اینکه از آلوده شدن محیط زیست جلوگیری می شود، منابع محدود طبیعی زمین نیز به طور بهینه تری استفاده می شوند.
• در قدم اول باید مطالعات جامع در ارتباط با شناخت توانمندی های دستگاه ها و تجهیزات جمع آوری زباله ها انجام شود. در قدم بعدی باید مطالعه و تحقیق، طراحی و فرآیند بهینه سازی تجهیزات و ماشین آلات سیستم جمع آوری مکانیزه و نیمه مکانیزه انجام شود.
• مطالعه و توسعه طرح های مربوط به بازیافت و تفکیک از مبدا زباله برای کاهش ضایعات به سیستم جمع آوری، تدوین برنامه های آموزشی مناسب این موضوع برای مسئولین، مردم و انجمن های مردمی و قرار دادن برنامه تفکیک از مبدا زباله در رأس برنامه های مدیریت مواد زائد در شهرداری ها است.
• در ما در مجموعه ازنو زیرنظر گروه صنعتی طب پلاستیک با بهره گیری از دانش و تجربه بروز کشورهای ممتاز در صنعت بازیافت ضایعات پلاستیکی سعی می کنیم همواره از راهکارهای نوین و تخصصی مناسب استفاده کنیم؛ تا با انجام بازیافت در حفظ و نگهداری کره زمین سهیم باشیم.