بازیافت پت یک راهکار فوق‌العاده هوشمندانه برای خلاصی از شر زباله‌های پلاستیکی است. زباله‌هایی که روز‌به‌روز به تعداد آن‌ها افزوده شده و اگر فکری به حالشان نشود، علاوه بر آلودگی هرچه بیشتر محیط‌زیست، مخارج فراوانی را برای تولیدکنندگان به همراه خواهند داشت. در حالی که با بازیافت ظروف PET و همین‌طور بازیافت بطری پلاستیکی، مواد اولیه مورد نیاز برای صنایع مختلفی مانند نساجی و پوشاک، خودروسازی و غیره براحتی و با هزینه‌ای به‌مراتب کمتر فراهم می‌شود.

پت چیست؟

پت یا همان پلی اتیلن ترفتالات که معروف به “پلاستیک پاک” است از دسته پلیمرهای ترموپلاستیک و یکی از اعضای خانواده پلی استرها محسوب می‌شود. بد نیست بدانید پت به عنوان یک پلیمر از دو مونومر اتیلن گلیکول اصلاح شده و ترفالات اسید خالص ساخته شده است که از قضا پلاستیکی مطمئن، سبک و صد در صد قابل بازیافت به حساب می‌آید. واحدهای پلیمر شده مونومر اتیلن ترفتالات که در پلاستیک PET بکار رفته‌اند دارای فرمول C10H804 هستند و در همه واحدهای این ماده تکرار می‌شوند. همین موضوع باعث شده که مهم‌ترین و عمده‌ترین مورد استفاده از این پلاستیک به باز‌فرآوری مربوط شود. در ضمن این ماده ظاهری شفاف، پلاستیکی و نیمه کریستالی دارد و جزو پلاستیک های بر پایه نفت است که از آن به عنوان یک ماده خام برای تولید فیبر یا الیاف، پوشاک، ظروف، مخزن مایعات، درب ظروف و بطری آب و سایر نوشیدنی‌ها استفاده می‌کنند. گفتنی است بطری‌های تولید شده از پلاستیک پت به دلایلی مانند داشتن مقاومت بالا در برابر دما، نفوذ گازها، شکستگی و همین‎طور وزن کم و قیمت مناسب یک گزینه بسیار عالی برای بسته‎بندی به حساب می‎آیند. در واقع همین آیتم‎ها باعث شده که کاربرد بسته‌بندی پت بسیار بیشتر و گسترده‎تر از بسته‎بندی‎‌های شیشه‎ای و فلزی و غیره باشد. اگر بخواهیم نگاهی به تاریخچه پت بیندازیم باید بگوییم این ماده پرمصرف نخستین بار در سال 1941 توسط فردی به نام “دکتر جان رکس واینفیلد” به‌طور رسمی و جهانی ثبت شد. سپس در سال 1951 دانشمندان و محققان انگلیسی و آمریکایی از این مجوز استفاده کردند. در سال 1952 هم “دکتر ای.آی دو پونت” دست بکار شد و توانست نام “میلار” را به جای قطعات فیلم پلی استر ثبت کند. تغییرات روی این ماده ارزشمند آن‌قدری ادامه پیدا کرد که در موسسه‌های تحقیقاتی روسیه آن را با نام “لاوسان” می‌شناختند. روی‌هم‌رفته اغلب تولیدات جهانی PET با هدف دستیابی به حجم بیشتری از فیبرهای سینتیک انجام می‌شد. با توجه به این که در این فرآیند 60 درصد از بطری‌های پلاستیکی و 30 درصد از فیبرها استفاده می‌کنند؛ در نتیجه بنیادهای بزرگ علمی کاربرد پت را بر نام آن ترجیح دادند و این‌طور شد که به صورت عمومی به آن پلی استر می‌گویند.

اثرات زیست محیط و میزان عمر پت در آن و ضرورت بازیافت

پلاستیک پت همچون سایر پلاستیک ها مقاومت بسیار بالایی دارد به‌طوری‌که حتی به سختی با اسیدها، بازها و دیگر مواد شیمیایی رایج واکنش می‌دهد. از این‌ها گذشته مقاومت پلاستیک PET در برابر میکروارگانیزم‌ها باعث شده که به مواد زیست‌تخریب‌ناپذیر تبدیل شوند. با این تفاسیر طبیعی است که دور ریز ضایعات پلاستیک را نتوان با همان فرآیندهای عملیاتی انجام داد که برای مواد جامد و مایعات معمولی بکار گرفته می‌شوند. از طرفی اگر مواد پلاستیکی را به شیوه‌های رایج بسوزانیم، این کار باعث تولید گازهای سمی می‌شود و در نتیجه سوزاندن هم گزینه چندان مناسبی برای خلاص شدن از شر زباله‌های پلاستیکی نیست! روی‌هم‌رفته بازیافت ظروف PET مزایای قابل‌توجهی از جمله صرفه‌جویی در استفاده از منابع اولیه، کاهش مصرف انرژی، کم‌تر شدن میزان انتقال و ساخت ظروف از مواد خام اولیه و مهم‌تر از همه کاهش آلودگی آب، خاک و هوا را به همراه دارد؛ چرا که این‌گونه فرآیند تولید پلاستیک پت کمتر شده و به دنبال آن نیز به مقدار قابل‌توجهی از حجم زباله‌های شهری کاسته می‌شود. به‌این‌ترتیب هزینه‌های مربوط به جمع‌آوری و دفن این زباله‌ها نیز پایین می‌آید. می‌بینید که بازیافت این پلیمر پرکاربرد تا چه حد بر حفظ محیط‌زیست اثرگذار است. به‌خصوص که دفن زباله میزان گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسید‌کربن و متان را افزایش می‌دهد؛ بنابراین بازیافت پت یک روش فوق‌العاده مطمئن برای جلوگیری از انتشار این گازهای گلخانه‌ای به حساب می‌آید.

روش های بازیافت پت

به‌طور‌کلی راه‌های زیادی برای بازیافت پت و به خصوص بازیافت بطری پلاستیکی وجود دارد که رایج‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است: ذوب کردن: این روش یکی از ساده‌ترین روش‌های بازیافت ظروف PET است که علاوه بر کم هزینه بودن، آلودگی به مراتب کمتری هم دارد؛ روش شیمیایی: بازیافت پت به روش شیمیایی این‌گونه است که ضایعات PET ابتدا به صورت مذاب یا پودری در می‌آیند و سپس هیدرولیز شده و مواد اولیه‌شان بازیابی می‌شود. در خصوص بازیافت شیمیایی پلاستیک پت بد نیست بدانید که فرآیندی نسبتاً پیچیده و پرهزینه داشته و در حد متوسطی آلودگی دارد؛ سوزاندن: روش دیگری که برای بازیافت پت استفاده می‌شود، سوزاندن این پلاستیک ها و استفاده از انرژی آن‌ها است. فرآیندی کم و بیش آسان که از قضا هزینه چندانی هم ندارد اما تا دلتان بخواهد باعث آلودگی می‌شود؛ با این تفاسیر در انتخاب از میان روش های بازیافت پت حتماً باید موارد مهمی همچون مخارج، میزان آلودگی‌ها و غیره مورد‌توجه قرار بگیرد.

مراحل بازیافت پت

حالا که با روش‌های بازیافت ظروف PETآشنا شدید قصد داریم مراحل بازیافت پت را خدمتتان معرفی کنیم. این مراحل شامل موارد زیر است:

• جمع‌آوری ضایعات و تفکیک آن‌ها از یکدیگر؛
•  آسیاب و خرد کردن ضایعات پت؛
•  شستن زباله‌های پلاستیکی؛
•  خشک کردن ضایعات؛
•  تولید گرانول پت؛

در نهایت این ضایعات و مواد دور‌ریختنی به مواد اولیه موردنیاز برای صنایع تولیدی مختلف تبدیل شده و براحتی می‌توان از آن‌ها برای تولید محصولات گوناگون استفاده کرد.

مصارف پت بازیافتی

بسیاری از تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران به جای استفاده از مواد پلاستیکی تازه و دست اول ترجیح می‌دهند در تولید محصولات مختلف، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از پت بازیافتی استفاده کنند. مهم‌ترین و رایج‌ترین مصارف پت بازیافتی شامل موارد زیر است:

• تولید پلاستیک های مهندسی؛
• تولید الیاف پلی استری (از این الیاف برای تولید محصولات نساجی مانند فرش، کیسه خواب، لباس و غیره استفاده می‌شود)؛
• تولید پوشش‌های غیرخوراکی همچون سبد لباس و سبد زباله؛
• ساخت آلیاژ و آمیزه سازی با سایر رزین‌های گرمانرم (آمیزه‌های تقویت شده پت بازیافتی را در ساخت ضربه‌گیر، سپر خودرو، پارو و جلیقه‌های نجات و سایر تجهیزات قایق سواری، وسایل ورزشی، صفحه کلید کامپیوتر، تسمه نقاله، کلاه ایمنی، وسایل نقلیه سبک و تفریحی و غیره بکار می‌گیرند؛
•  استفاده از آلیاژ پت بازیافتی و پلی کربنات در صنایع خودرو سازی(و برای ساخت داشبورد، پنل، سپر، پوشش‌های آیینه جلو و بغل)، تولید لوازم موردنیاز برای تامین انرژی (پمپ، محفظه احتراق، پوشش‌های کمپرسور هوا و غیره)، ساخت کارتریج و دیگر تجهیزات مربوط به چاپ؛
•  از پت بازیافتی تقویت شده با شیشه برای ساخت دسته صندلی، دستگیره در، میز، تزیینات داخلی و خارجی خودرو و غیره استفاده می‌شود؛ همان‌طور که ملاحظه کردید مصارف پت بازیافتی آن‌قدری زیاد است که به هیچ‌وجه نمی‌توان از بازیافت این پلیمر ارزشمند چشم پوشی کرد.

کاربرد گرانول های تولید شده از پت

گرانول های بازیافتی از پت که به اختصار گرانول پت نامیده می‌شوند در حقیقت همان پلی اتیلن ترفتالات دانه دانه شکل است که یکی از پرکاربردترین پلیمرهای دنیا محسوب می‌شود. مهم‌ترین موارد کاربرد گرانول های تولید شده از پت شامل موارد زیر است:

•  ساخت اقلام پلاستیکی؛
• تولید بطری؛
• تولید الیاف پلی استر( در صنعت نساجی)؛
•  بسته‌بندی مواد خوراکی و آشامیدنی؛

در واقع آنچه باعث محبوبیت بسیار زیاد پلیمر پت در صنعت نساجی و تولید پوشاک شده، عایق رطوبتی بودن این ماده است. از این‌ها گذشته گرانول پت، ماده‌ای بسیار قوی، ایمن، سبک، انعطاف‌پذیر و مهم‌تر از همه غیرسمی بوده که براحتی بازیافت می‌شود؛ در نتیجه بسیاری از افراد مشغول در حوزه بسته‌بندی از این پلیمر فوق‌العاده عالی برای بسته‌بندی مواد خوراکی و نوشیدنی استفاده می‌کنند. بگذارید این‌طور بگوییم ویژگی‌هایی همچون استحکام، وزن کم، غیرقابل خرد شدن، حفظ بهداشت و طراوت محصول دست به دست هم داده‌اند تا کاربرد اصلی و عمده گرانول پت به تولید شیشه‌های آب معدنی و نوشابه‌های گازدار خلاصه شود.

نتیجه گیری

روز‌به‌روز میزان تولید پت در دنیا و ایران بیشتر و بیشتر می‌شود زیرا بسیاری از اقلام مصرفی مردم از مواد پلاستیکی تولید شده و عملاً نمی‌توان بدون این وسایل زندگی کرد؛ از بطری‌های آب معدنی و نوشابه گرفته تا الیاف بکار رفته در پوشاک و سایر تولیدات نساجی همه و همه از پلاستیک پت تولید می‌شوند. از طرفی هرچه میزان تولید و استفاده از پت بیشتر باشد طبیعی است که ضایعات و زباله‌های پلاستیکی بیشتری هم به جا بماند. زباله‌هایی که به دلیل طول عمر بسیار بالایی که دارند آسیب‌های شدیداً مخربی به محیط‌زیست وارد می‌کنند و همچنین هزینه زیادی باید برای تولید پلاستیک پت تازه پرداخت شود. در حالی که بازیافت پت به روش‌های مختلف شیمیایی، ذوب کردن و سوزاندن تا حد بسیار زیادی از همه این دردسرها جلوگیری می‌کند.