• پیش از آنکه بررسی کنیم پلاستیک چیست باید در ارتباط با رشد عظیم این ماده شیمیایی صحبت کنیم. امروزه استفاده از این ماده ی محبوب در جوامع مختلف افزایش بسیار زیادی دارد. در حقیقت، بدون آنکه بدانیم پلاستیک چیست و از کجا می آید محیط اطراف ما را فراگرفته و از آن استفاده می کنیم.
• اگر به زندگی روزمره خود بنگریم خواهیم دید که زندگی ما رابطه ای جدا نشدنی با پلاستیک دارد. با توجه به اهمیت این مواد در ساخت قطعات و وسایل مختلف، متوجه میشویم که رشد خوبی در صنایع مختلف داشته است.

تاریخچه پلاستیک ها

• در سال 1862، برادران هایت برای اولین بار موفق به تولید سلولوئید شدند و حدودا 40 سال بعد شخصی به نام بالکند بالیک را تولید کرد و در بین سال های 1921 تا 1928 بعضی از نایلون ها و اوره-فرمالدهید و … وارد بازارشد و در سال 1934 پلی وینیل کلراید در میزان تجاری برای ساخت محصولات مختلف وارد بازار شد.
• مهم ترین پیشرفت پلاستیک ها در دهه 1950 تا 1960 رقم خورد. در آن زمان انواع مختلف و با کاربردهای متنوع نقطه عطفی در این صنعت شد. در این دوره دانشمندانی چون زیگلر از آلمان و یا ناتا از ایتالیا اصول و روش های پلیمراسیون را روشن کردند و باعث پیدایش تکنولوژی جدیدی در جهت ساخت پلیمرهای مختلفی همچون پلی اتیلن ها، پلی پروپیلن ها، پلی اترها و اپوکسی ها و … شدند.

پلاستیک چیست؟

• پلاستیک به دسته ای ماده ها گفته می شود که با استفاده از واکنش های شیمیایی ایجاد می شوند. این مواد معمولا از طریق فرآیند بسپارش و یا همان پلیمریزاسیون به دست می آیند و از جمله مواد مصنوعی به حساب می آیند و به صورت طبیعی یافت نمی شوند و همچنین این مواد را می توان تحت فرآیندهای گرمایی و مکانیکی به شکل های دیگر در آورد. در حقیقت ساختار اصلی بسیاری از آن ها پلیمر ها هستند.
• پلیمر یک ماکرومولکول (درشت مولکول) است و از تعداد زیادی واحد تکرارشونده به نام مونومر تشکیل شده است. هنگامی که کمی از مونومرها با یکدیگر پیوند شیمیایی دهند و به بسپار تبدیل شوند، درشت مولکول ایجاد شده پلیمری با وزن مولکولی کم خواهد بود که الیگومر نامیده می شود.
• هنگامیکه پلیمر فقط از یک نوع مونومر ساده ایجاد شده باشد، به محصول تولید شده پلیمر یکنواخت می گویند. درصورتیکه اگر بیش از یک نوع مونومر در ساختار آن بکار رفته باشد، محصول تولید شده کوپلیمر نامیده می شود. از طرفی پلیمر ها از طریق فرآیند بسپارش و یا پلیمریزاسیون به پلاستیک تبدیل می شوند.

پلیمریزاسیون در تولید پلاستیک

• پلیمریزاسیون (بسپارش) فرآیندی است که طی آن پلاستیک ها از مواد پلیمری ایجاد می شوند. به واکنش های شیمیایی که باعث ایجاد پیوند میان مونومرها می شوند، فرآیند پلیمریزاسیون می گویند.
• تعدادی از مولکول های کوچک یا مونومرها در شرایط مناسب به یکدیگر پیوند شیمیایی می دهند (به هم متصل می شوند) و باعث ایجاد مولکول هایی با جرم مولی زیاد و زنجیرهای طولانی می شوند.

انواع پلاستیک از نظر مولکولی

• پلاستیک ها انواع مختلفی دارند و در دسته های مختلف قرار می گیرند. از نظر مولکولی به سه دسته تقسیم می شوند و در ادامه هریک را بررسی خواهیم کرد.

1) ترموپلاستیک:

با استفاده از گرم یا سرد نمودن، به دفعات می توان ترموپلاست ها را نرم یا سخت نمود. الاستومرهای پلاستیکی (TPE) موادی هستند که خواصشان ترکیبی از خواص ترموست های پلاستیکی و خواص ترموپلاست ها است. در واقع این مواد نه کاملاً الاستومر و نه کاملاً ترموپلاستیک هستند؛ بلکه ترکیبی از هردو هستند.

2) ترموست:

ترموست ها در طول شکل گیری،  یک شکل دائمی به خود می گیرند و حتی با گرم نمودن مجدد نمی توان آن را نرم نمود.

3) الاستومر:

الاستومرها حالت کشسانی دارند و بعد از برداشتن نیرویی که باعث تغییر شکل آن ها شده به حالت اولیه برمیگردند.

مواد اولیه ساخت پلاستیک

• بر خلاف تصور بسیاری از افراد، ماده اولیه ساخت پلاستیک در اطراف و نزدیکی ما می باشد. همان طور که گفته شد، این ماده از انواع هیدروکربن ها ساخته می شود. هیدروکربن ها انواع مختلفی دارند و در نواحی مختلف کره زمین یافت می شود. نفت، انواع گازهای طبیعی، گازوئیل، زغال سنگ، سلولز، نمک و… از جمله اصلی ترین منابع هیدروکربن محسوب می شوند. هیدروکربن ها را با استفاده از عملیات ‌های گوناگون فرآوری می‌ کنند و برای تولید این مواد مورد استفاده می گیرند و براساس نوع مواد اولیه سازنده به سه دسته تقسیم می شوند:

1. طبیعی: مانند رزین و کائوچو
2. نیمه طبیعی: مانند گازوئیل
3. مصنوعی: پلاستیک صنعتی نامیده می شوند و از انرژی های تجزیه ناپذیر مانند نفت و گاز ایجاد می شوند.

امروزه در صنایع خودرو و لوازم خانگی از پلاستیک های مصنوعی استفاده می شود.

افزودنی های پلاستیک

• این افزودنی ها به چهار دسته فیزیکی تقسیم می شوند و عبارتند از جامدات، لاستیک ها، مایعات و گازها که از مورد آخر در ساخت بسپارهای سلولی استفاده می شود. از نظر عملکرد با گروه های بیشتری روبرو هستیم که مهمترین آن ها عبارتند از پرکنها، نرم سازها و نرم کننده ها، روان کننده ها و روان ساز ها، افزودنی های ضد پیری، دیر سوز کننده ها، رنگ ها و …
• به طورکلی افزودنی ها باید علاوه بر ارزان بودن از عملکرد موثر برخوردار باشند و تحت شرایط فرآیند و کارکرد پایدار عمل کنند. از طرفی نباید مهاجرت یا رویایی داشته باشد. در نهایت اینکه غیرسمی باشد و طعم و بو نداشته باشند و نباید به شکل معکوس خواص بسپار را تحت تاثیر قرار دهند. البته تمامی این موارد وجود دارد مگرآنکه به دلیل عملکردشان چنین نیاز های وجود نداشته باشد.

سخن آخر

• سخن اخر در مورد خطرات حاصل از این مواد پلیمری است. در حقیقت مواد پلیمری ساخت بشر باعث برانگیختن حساسیت فعالان زیست محیطی شده است. دلیل این امر این است که با رها کردن بطری‌ها و قطعات پلاستیکی در طبیعت، این مواد تا هزاران سال در طبیعت باقی می ‌مانند و یا توسط موجودات زنده مانند ماهی‌ها و پرندگان بلعیده شده و وارد بدن آن‌ها می ‌شوند که در نهایت باعث مرگ یا حتی انقراض آنها می شود.

  با بازیافت مواد پلاستیکی می‌ توان آن‌ها را بارها مورد استفاده ی مجدد قرار داد. این امر به شرطی امکان‌ پذیر است که بطری‌ها و قطعات پلاستیکی به شکل مناسبی جمع‌آوری و بازیافت گردند. خوشبختانه تکنولوژی‌های بازیافت مواد پلاستیکی روز به روز در حال پیشرفت است و باعث افزایش کیفیت محصولات حاصل از بازیافت شده است.

• ما در مجموعه ازنو زیرنظر گروه صنعتی طب پلاستیک با بهره گیری از دانش و تجربه بروز کشورهای ممتاز در صنعت بازیافت ضایعات پلاستیکی سعی می کنیم همواره از راهکارهای نوین و تخصصی مناسب استفاده کنیم؛ تا با انجام بازیافت در حفظ و نگهداری کره زمین سهیم باشیم.